ÇOCUKLARA HANGİ YAŞTA HANGİ EĞİTİM VERİLMELİDİR?
Kur'an'ın ve Hz. Peygamber'in (s.a.v.) metodu olan tedrici eğitim metodunu biz de çocuklarımızın dinî eğitiminde uygulamak durumundayız. Çocuğun iman esaslarını öğrenmesi ve ibadet alışkanlığı kazanmasında her zaman sabırlı olunmalıdır.
Sağlıklı bir din eğitimi verebilmek için her anne-babanın yakın ve uzak plan olmak üzere belirli hedefleri olmalıdır. Bu çerçevede okul öncesi dönem sevdirme ve benimsetme, yedi yaş ve sonrasında ergenlik dönemine kadar süreç ise ibadetlere alıştırma süreci olarak değerlendirilmelidir.
İKİ YAŞ
İki yaşındaki çocuklarda özellikle dil alanında büyük gelişmeler yaşanır. Bu yaşta çocuklara dinî hikâyeler okumak ve dinletmek, Kur'an-ı Kerim ve güzel sözler dinlemesini sağlamak yaşına uygun bir uygulama olacaktır. Bu yaşta "la ilahe illallah" yani kelime-i tevhidi çocuklara ezberletebiliriz.
ÜÇ YAŞ
Üç yaşın başlarındaki çocuklar dengesiz, olumsuz, kararsız ve isyankârdır. Büyüklerin sözlerini dinlemez, hatta tersini yapar, kısıtlandığı zaman ise öfkelenir, çevresinden yardım istemez, kendi başına işlerini yapmaya çalışır. Bu davranış şekilleri, çocuğa göre değişmekle beraber üç yaşın ortalarında veya sonlarında azalır, normale döner. Ancak bu dönemde oluşan saplantılar ve ruhsal bunalımlar ileriki yıllarda inatçılık ve direnç belirtileri şekline dönüşebilir. Bundan dolayı çocuklara bir takım dinî içerikli bilgileri zorla verme, ibadet kalıplarını öğretme gibi çabalar içine girerek çocukla inatlaş-mayınız. Aksi takdirde çocuk, bu konularda ömür boyu olumsuz bakış açısına sahip olabilir. Bu sebeple özellikle bu yaş grubundaki çocuklara baskı ve zorlamalardan kaçınmak gerekir. Onları istemediği bir dinî faaliyeti gerçekleştirmeye zorlamamalıdır.
3 yaş çocuğu çok soru sorar, "neden" ve "niçin"lerle konuyu irdeler. Allah'a, meleklere dair, Hz. Peygambere ve diğer iman esaslarına dair çok fazla soru sormaya başlar. Ancak ona basit ve anlaşılır, kısa cevaplar vermekle yetinin. Bu yaşta çocuğun sinir sistemi hazır olmadığı için ona uzun dualar ve sureler ile bazı bilgileri zorla ezberletme gibi davranışlardan kaçınmak gerekir. Bu süreçte çocuğun anne-babayla beraber namaz ibadetini yerine getirmesine müsaade edilmelidir. Ama ısrarla her seferinde ondan yapmasını isteyerek de nefret ettirmemelidir.
DÖRT YAŞ
Çocuğun en çok araştırmacı olduğu dönemlerden birisidir. Her şeyi öğrenmek ister. Bu yaşta çocuğa seveceği, hoşuna giden hikâyelerden bol bol okuyun ya da anlatın. Dinî temaları, hikâye ve masal diliyle işleyin. Bunun için dinî hikâyeler ve seçilmiş masallardan yararlanabilirsiniz. Elinizde mevcut değilse bile siz kendiniz kurgulayarak çocuğa vermek istediğiniz mesajı bir hikâye içinde verebilirsiniz.
BEŞ YAŞ
Beş yaşı, "altın yaş" olarak nitelendiriliriz. Bu yaş çocuğu çevresine uyum gösterir. Bu yaşta çocuklar ev işlerine yardım etmeyi sever, zayıf ve küçükleri korur, başkalarının üzerinde olumlu tesir bırakmak ister, işte bu çağ çocuğun bir takım ibadetlere, dinî ritüel ve davranışlara aşinalık kazandırabilmesi için en önemli zaman dilimidir, inanç esasları temel anlamda bu çağda iyi ve doğru şekliyle kavratıp benimsetebilirsiniz.
ALTI YAŞ
Altı yaşında (bazen beş buçuk yaşında) çocuk çevresiyle çatışmaya girer, uyumsuzluk gösterebilir. Her zaman birinci ve en iyi olmak ister. Bu dönemde çocuk mantıksal düşünmeyi öğrenmeye başlamıştır. Bu dönemde çocuğa bol bol dinî hikâyeler okumalı, bununla kalmayarak onları hafızasında tutmasını sağlamalı ve sorular sorarak zihnini çalıştırmayı öğretmelisiniz.
Beş-altı yaşlarından itibaren çocuğun sorduğu sorular gelişigüzel sorulan sorular değil, dinlenmek ve cevaplarını öğrenmek içindir ki bu da çocuğun kendisine verilenleri almaya hazır olduğu manasına gelmektedir. Bu sebeple özellikle beş-altı yaşlarında sorulan soruları ciddiye almalı gerektiği gibi cevaplandırma gayreti içine girmelisiniz.
YEDİ YAŞ
Altı-yedi yaşlarına kadar bütün pedagogların ittifak ettiği nokta bu dönemin bilgi öğretme ve ezberletme zamanı olmadığı, sevdirme ve benimsetme zamanı olduğu gerçeğidir. Temyiz çağına kadar çocuklara iman esaslarının ayrıntılarını ve bir takım kelami bilgileri öğretmek asıl amacınız olmamalıdır. Allah sevgisi, Peygamber sevgisi kazandırılırsa bu dönem için asıl aşama kat edilmiş demektir.
ON YAŞ
Bu yaş grubunun en temel özelliklerinden birisi de çocukların çok kolay etkilenme özelliğidir. Bu yaşlar arasında çocukların tutarsız özellik gösterebileceğinin bilincinde olarak onları ibadetlere alıştırmada çok zor şeyleri tercihle karşı karşıya bırakmayın. Ama ibadet ve iman eğitimini de bu çağda tamamen yerleştirmeye ve benimsetmeye çalışmalısınız. Bu dönem, çocuğun akli melekelerinin olgunlaşma, kendilerine göre doğru ve yanlışları ortaya koyma zamanıdır. Bundan dolayı dinî doğruları çocuğa benimsetmek önemlidir. On yaşına giren çocuğun huzurlu döneme girmesi de bu yaşın çocukların artık bazı ibadetleri tam olarak yerine getirme zamanının olduğunu gösterir.
ON YAŞ SONRASI
On yaş sonrasında çocuklarda ergenlik döneminin etkileri kendisini gösterecektir. Çocuğun ergenlik dönemine kadar din eğitiminden amacımız, ergenlik çağına girdiğinde çocuklarımızın ibadetlerini kolaylıkla yerine getiren bir fert olmasını sağlamaktır. Bunu gerçekleştirmek ise okul öncesi dönemde iman esaslarını kavratma, yedi yaşından itibaren de namaz-oruç gibi ibadetlere hazırlık sürecini başlatmaya bağlıdır. Yedi-on yaş arası çocukların namaz kılmalarını, bir takım ibadetleri gerçekleştirmelerini teşvik etmeli, yaptıkları zaman takdir etmelisiniz. Ancak on yaşından itibaren bu vurgular daha kuvvetli olmalıdır.
HürAvaz